Fundacja Kopalń Zlikwidowanych w Rybnickim Okręgu Węglowym

KWK „Reden” w Radlinie

Dane podstawowe

  • Nazwa: „Steinkohlengrube Reden
  • obszar górniczy: pole podstawowe o powierzchni 103,3 ha, nadanie górnicze z dnia ;
  • rozpoczęcie budowy: 1841 rok;
  • rozpoczęcie eksploatacji: 1842 rok;
  • zakończenie eksploatacji: marzec 1905 roku;
  • zakończenie likwidacji: 1908 rok;
  • wydobycie (maksymalne — 1902 rok): 59 205 ton/rok.
KWK „Reden” — widok od strony północnej (źródło: Andrzej Adamczyk, zbiory prywatne)

Opis kopalni

Kopalnia została zgłoszona władzom górniczym przez mistrza murarskiego (przed­siębiorcę budowlanego?) Józefa Heintze z Dębu (obecnej części Katowic). Do wydobycia przystąpiono w 1842 roku przy pomo­cy szybów „Fund” (40,5 m) i „Versuch” (20 m). Następ­nie założono jeszcze dwa szyby: „Heinze” (53,5 m) i „Hoffnung” (52 m). Eksploatację prowadzono do 1851 roku. Następnie często zmieniali się właściciele, którzy podej­mowali eksploatację, jednak z miernym skutkiem i kopalnia czynna była tylko w latach 1857–1863, 1867–1868, 1870–1874. W 1887 roku kopal­nię nabyli dyrektor gór­niczy Gerard Mauve z Rybnika i inspek­tor budow­lany Moebius z Gross Strehlitz (Strzelce Opolskie). Nowi właściciele przystąpili do budowy nowo­czesnego zakładu gór­niczego. Rozpoczęto od głębienia dwóch szybów, usytuowanych przy północnej granicy nadania, blisko drogi z Biertuł­tów do Ryduł­tów (obecnej ulicy Rydułtowskiej). Były to nowoczesne szyby z obudową murową. Nosiły nazwy „Reden” i „Szyb II”. W Niewiadomiu założono bocznicę kolejową z rampą załadowczą, do której prowadziła na­powietrzna kolej­ka linowa o dłu­gości 1700 m. Wydobycie w kopalni ruszyło w 1892 roku z głębokości 80 m. W 1897 roku część kuksów, prawdopodobnie ponad połowę, nabył hrabia Hugo Lazy Arthur Hen­kel von Donners­marck, a w roku 1898 kopalnia przeszła cał­kowicie na jego własność. Szyby pogłę­biono do 206 m i podjęto eksploatację niżej leżących pokładów, jednak poprzecinany licznymi uskokami rejon utrudniał, albo wręcz uniemoż­liwiał eksploatację i w 1905 roku kopalnię unieruchomiono. Prace likwidacyjne w zakładzie trwały do 1908 roku.

Nieczynną kopalnię w 1909 roku nabyło Rybnickie Gwarectwo Węg­lowe i przyłą­czyło do sąsied­niej kopal­ni „Emma” („Marcel”). Szyb „Reden” do począt­ków lat 30. służył do wentylacji zachod­niego rejonu kopalni. Następnie urządzenia mechaniczne zostały zdemon­towane, a zrąb szybu został przyk­ryty stalową klapą.

Pod sam koniec wojny stary nieczynny już szyb okrył się ponurą sławą. Otóż w stycz­niu i lutym 1945 roku Gestapo, którego sie­dziba mieści­ła się wte­dy w budyn­ku ratu­sza w Radlinie­‑Biertułtowach, wykorzystało szyb do wrzucania tam więźniów. Po przejściu ofensywy, z zalanego szybu ratownicy wydobyli zwłoki 8 osób. Ofiar mogło być więcej, gdyż ratownicy nie zapuszczali się do wyrobisk, gdzie mogły wpłynąć niek­tóre ciała. Pogrzeb ofiar tego mor­du odbył się na cmentarzu w Biertuł­towach, gdzie zmarli zostali pocho­wani w zbiorowej mogile.

Szyby zostały zasypane na początku lat 60. Następnie przystą­piono do likwidacji budynków kopalnianych, przy czym komin z kotłowni wysadzono. Pozostał jedynie budynek przy szosie, który do dnia dzisiej­szego jest zamieszkały. Na oczyszczonym terenie władze miasta Radlina założyły park „Zbowidowca”, którego centralną część stanowi pomnik ofiar szybu „Reden” odsłonięty . Miejsce to obecnie nosi nazwę „Park Imieniem Ofiar Szybu Reden”.

Na podstawie „Kopalnie Zlikwidowane w Rybnickim Okręgu Przemysłowym” pod redakcją Wojciecha Preidl.