Dane podstawowe

• Nazwy w użyciu: „Johann Jacob”, „Römer”, „Rymer”;
• obszar górniczy: „Johann Jacob” i „Römer”, „Niedobczyce” z 1954 roku o powierzchni 12,8 km², „Niedobczyce I” z 1969 roku o powierzchni 19,7 km²;
• data powstania kopalni: 1.07.1896 roku (po odłączeniu od kopalni „Emma”);
• data rozpoczęcia likwidacji: 1995 rok (przyłączenie kopalni jako „Ruch Rymer” do kopalni „Chwałowice”);
• data zakończenia eksploatacji: 20.10.1999 (wydobycie ostatniej tony węgla z poziomu 630 m);
• wydobycie (maksymalne — 1974 rok): 1 364 100 ton/rok.

Opis kopalni

Kopalnia Rymer to jeden z najstarszych zakładów wydobywczych węgla kamiennego na ziemi rybnickiej. Powstał z połączenia dwóch aktualnie nieeksploatowanych pól górniczych: „Johann Jacob” i „Römer” (pole „Römer” z nadania w 1858 dla prof. dr. Karola Kucha). W 1893 roku oba pola górnicze nabył dyrektor spółki Prager­‑Eisen­‑Industrie­‑Gesellschaft Carl Wittgenstein z Wiednia i wydzierżawił je w 1894 kopalni „Emma”. Za datę powstania kopalni przyjęto datę 1 lipca 1896 roku kiedy obie kopalnie odłączono od kopalni „Emma” i zostały połączone w jedną o nazwie „Johann Jacob”. W 1897 roku wydzierżawiono sąsiednie pola górnicze „Wilhelmsbahn”, „Hans Reinhold” w Niedobczycach w rejonie linii kolejowej do Raciborza, „Milde” oraz „Güppert” obecnie pod dzielnicą Rybnika — Zamysłowem. W 1903 kopalnię nabył baron Fritz von Friedleander­‑Fuld i stworzył spółkę niemiecką o nazwie Rybnickie Gwarectwo Węglowe. Duże zasoby węgla zalegające w rejonie Niedobczyc zadecydowały o jej rozwoju. Początkowo wydobycie wynosiło 700 małych wozów dziennie przewożonych końmi na poziomie 111 m pod Szyb „Karol”, który w 1896 roku uzyskał taką głębokość. Wydobycie węgla szybko rosło w miarę postępu technicznego. Kopalnia zmieniała nazwy na „Römer” od nazwiska Ferdinanda von Römera (1818–1891) — wybitnego profesora geologii i paleontologa z Wrocławia, a następnie w latach międzywojennych w 1936 przyjęła nazwę „Rymer” na cześć wojewody śląskiego Józefa Rymera. W czasie II Wojny Światowej władze niemieckie ponownie nadały jej nazwę „Römer”. Po II Wojnie Światowej przywrócono jej poprzednią nazwę „Rymer”.

Obszar górniczy wynosił 12,8 km² w roku 1954. Ze względu na zmniejszające się zasoby węgla w wyniku 75­‑letniej eksploatacji w 1969 roku obszar górniczy powiększono do 19,7 km². Nastąpiło to w wyniku przesunięcia granicy w kierunku północnym przez włączenie doń części pola rezerwowego ówczesnego Rybnickiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego. Obszar ten obejmował teren centralnej i południowej części miasta Rybnika. Granice obszaru górniczego kopalni wyznaczały: od południa miejscowość Radlin, od północy linia łącząca rynek miejski w Rybniku z osiedlem Nowiny, od zachodu obszar górniczy kopalni „Rydułtowy”, a od wschodu obszar górniczy kopalni „Chwałowice”.

Eksploatowane złoże przez kopalnię „Rymer” należy do wschodniego skrzydła niecki jejkowickiej z pokładami grupy porębskiej 600 i jaklowickiej 700.

Złoże pocięte jest licznymi uskokami, głównie o przebiegu równoleżnikowym dzielącymi go na kilka części stanowiące odrębne pola eksploatacyjne (partie). Oprócz uskoków o przebiegu równoleżnikowym złoże przecinają dwa uskoki o przebiegu południkowym o zrzucie 100 m i 25 m, wyznaczając naturalne granice partii zachodniej z pokładami 623 do 626 oraz partii Beata I i II. Tak ukształtowany podział złoża ograniczał długości i wybiegi ścian powodując trudności w prowadzeniu eksploatacji.

Węgiel zalegający w obrębie obszaru górniczego kopalni zaliczany był do węgla energetycznego typu 31 i 32. Przeważał on w warstwach porębskich — w pokładach na poziomach górnych. W warstwach jaklowickich przeważał węgiel gazowo­‑koksowy typu 33 i 34, a grubość pokładów wynosiła od 1,28 do 1,32 m. Zagrożenia naturalne z jakimi musiała się zmierzyć załoga to zagrożenie tąpaniami w pokładzie 712/1‐2, zagrożenie metanowe, które występowało w coraz głębszych obszarach eksploatacji — głównie III kategorii. Pokłady węgla eksploatowane w kopalni zaliczane były do pokładów o zagrożeniu pyłowym klasy A i B. Do roku 1924 eksploatacja prowadzona była systemem filarowym­‑zabierkowym, natomiast w 1925 roku uruchomiono eksploatację systemem ścianowym. Od 1970 roku w wyrobiskach pokładu 712 stosowano podsadzkę suchą, dmuchaną. Umieszczano tam kamień pochodzący z robót udostępniających i przygotowawczych rozdrobniony w kruszarniach kamienia na powierzchni i na poziomie 430 m. W pozostałych pokładach prowadzono system eksploatacji ścianowy z zawałem stropu.

Kopalnia w końcowych latach swego istnienia posiadała dwa poziomy wydo­bywcze, 430 m i 630 m, eksploatując pokłady partii chwałowickiej.

Zatrudnienie w okresie powojennym kształtowało się w granicach od 3471 do 3649 pracowników, a w końcowym okresie działania kopalni ich liczba malała.

Szyby kopalni „Rymer”

• Szyb wydobywczy „Karol” — przedział południowy z poziomami 200, 430 i 630 m, wyposażony w skipoklatki z piętrem do jazdy ludzi; przedział północny z poziomem 430 m wyposażony w skipy. Zgłębiony w 1896 roku i pogłębiany uzyskał głębokość 675,8 m. Zlikwidowany 30.09.2002 roku.
• Szyb wentylacyjno­‑materiałowy „Janusz”, wyposażony w dwupiętrowe klatki, dopuszczony do jazdy ludzi na poziomach 200 i 430 m. Zgłębiony w 1900 roku na głębokość 452,9 m, zlikwidowany w 2000 roku.
• Szyb wentylacyjno­‑materiałowy „Szymański”, wyposażony w czteropiętrowe klatki (jedna załadowana jako przeciwwaga), dopuszczony do jazdy ludzi na poziomach 0 i 430 m. Zgłębiony w latach 1943–1945 do głębokości 455,7 m. Zlikwidowany w 1999 roku.
• Szyb wentylacyjny „Marcin” do poziomu 200 m. Zgłębiony w 1908 roku do głębokości 286 m. Zlikwidowany w latach 2010–2011.
• Szyb wentylacyjny „Gloger” o głębokości 65 m, zgłębiony w 1912 roku i zlikwidowany w 1965 roku.

Kalendarium KWK „Rymer” — znaczące daty

• 1.07.1896 — początek istnienia kopalni „Johann Jacob”; połączenie z kopalnią „Römer”.
• 1896 — rozpoczęcie wydobycia z poziomu 111 do szybu „Karol”.
• 1900 — zgłębienie szybu „Janusz”.
• 1903 — wejście kopalni w skład spółki „Rybnickie Gwarectwo Węglowe”.
• 1908 — zgłębienie szybu „Martin” („Marcin”) w Radziejowie.
• 1912 — zgłębienie szybu „Gloger” w Popielowie.
• 1913 — uruchomienie płuczki oraz brykietowni.
• 1925 — zmiana metody wybierania — przejście na system ścianowy.
• 1930 — modernizacja i pogłębienie szybu „Karol”.
• 1944–1945 — zgłębienie szybu „Szymański” („Geppert”).
• 1970 — rozpoczęcie podsadzania wyrobisk podsadzką suchą dmuchaną.
• 1986 — gruntowna modernizacja zakładu przeróbki węgla.
• 1995 — przyłączenie kopalni jako „Ruch Rymer” do kopalni „Chwałowice” i rozpoczęcie procesu likwidacji kopalni.